•   Sektörü Neden Krize Girdi?

• 
  

•  

     1986 yılında Gümrük Birliğine giren        ülkemiz Gümrük Birliği öncesi şanslı ve    avantajlı olarak lanse edilen tekstil sektöründe, Avrupa Birliği ülkelerine daha fazla ihracat yapılacağı ve büyük karlar sağlanacağı beklentilerine dayanarak Devlet Planlama Teşkilatı tarafından plansız, programsız, fizibilite çalışmaları yapılmadan ve yatırımları orta ve uzun vadeli finansmanı sağlayacak uluslararası iletişimler kurulmadan verilen teşvikler sektörü krize sürüklenmiştir.

• Gümrük Birliğine girdikten sonra; Avrupa Birliği

• pazarlarından yeterli pay alınamaması nedeniyle ve 3. Dünya ülkelerine de yeterli ihracat yapılamaması doğal olarak ülkemizin bu ülkelere yapacağı İhracat beklentileri hedeflerinin çok altında gerçekleşmiştir.

• Ülkemizin dış ticaret, üretim, istihdam ve vergi politikaları milli sanayimizi, kayıtlı istihdam ve ekonomiyi gözeterek artıracak ve teşvik edecek şekilde yeniden yapılandırılmalıdır.

• Tekstil sektörünün içinde bulunduğu krize nasıl geldiği, bu krizden nasıl çıkacağını, hemen alınması gereken yasal düzenlemeler ve tedbirlerin belirtildiği rapor aşağıdaki monografik düzende anlatılacaktır.

 

• A) Dış Ticaret ve Vergi Kanunlarında Yapılan Yanlış Uygulamalar

• 1) Tekstil Sektörüne Verilen Yatırım Teşvik Belgeleri

 

• Sektöre verilen teşvik belgelerinde, Teşvik Uygulama Genel Müdürlüğü plansız, programsız ve fizibilite çalışmaları yapmadan teşvik belgesi dağıtmıştır. Firmaların getirmiş olduğu fizibiliteleri onaylayarak fizibilite onay makamı olmuştur. Teşvik belgesi için başvuran firmalardan aşağıdaki şartlar aransa ve devletler arası girişimler sağlansa idi, şu anda yaşanan krizler yaşanmazdı.

• a) Yapılacak yatırımın en az P'sinin öz kaynaktan karşılanması ve şirketin aktifine bu öz kaynaklar, gayrimenkul, menkul, nakit ve nakit benzerleri olarak sokulması ve Türk Ticaret Kanunu açısından denetimi,

• b) Yapılacak yatırımın yabancı kaynakla finanse edilecek kısmının; orta ve uzun vadeli kredilerle ve (yatırım geriye dönüşünü sağlayacak kadar vadeli) finansman kuruluşlarından alınacak teminat mektubu veya benzeri garantiler ile finanse edileceğinin taahhüt edilmesi,

• c) Firmanın teşvik verilecek alanda tecrübesi var mı? Yoksa tecrübeli profesyonelleri kadrosuna almış mı?

• d) Üretilecek ürünleri hangi pazara satacak? Satış yapacağı müşterilerle ön satış anlaşmaları veya üretim, pazarlama ortaklığı anlaşmaları var mı?

• Ayrıca ;

• Teşvik Uygulama Genel Müdürlüğü, makinelerin ithal edileceği ülkelerle hem bu yatırımların finansmanını orta ve uzun vadeli kredilerle yapılmasını sağlayacak, hem de ülkemizin bu yatırım makineleri ile üreteceği ürünlerin ülkelerine satışında, makinelerin ekonomik ömrünü tamamlayana kadar kota koyulmasını önleyecek görüşmeler ve ticari anlaşmalar yapılması konusunda ülkemiz hükümet ve ithalat yapılacak ülke hükümetleri arasında temasa geçilebilirdi. Bu tür anlaşmalara sıcak bakmayan ülkelerden yatırım malları alınmasına teşvik aracılığı ile kotasyon koyulabilirdi.

• 1980'li yıllarda yatırım teşvik belgelerinde Kaynak Kullanım Destekleme primi adı altında yapılan, yatırım tutarının 3'nü geçmeyecek şekilde teşvik primi ödenmekteydi. Bu primler ödenirken ithal edilen makineler ve yapılan diğer yatırım harcamaları gerçek değerlerinin üzerinde gösterilerek hak edilemeyen Kaynak Kullanım Destekleme primleri alınarak, firmalar hak edilmeyen, üretim harici kazançlar elde ederek gerçek durumlarını göremediler ve üretim maliyetlerinin azaltılması, pazarın genişletilmesi konusunda daha az performans gösterdiler.

• Yapılacak yatırımları, üretilecek ürünler bazında ihtisaslaşmaya götürecek yatırım teşvik tedbirleri çıkarılamaması,

• 1980'li yıllarda kullanılmış makinelerinde alınması teşvik edilmiştir. Buda teknolojik yatırımlar yapılmasını geciktirerek, dünya pazarındaki payımızın büyümesini engellemiş ve sektörü krize sürüklemiştir.

• Yatırım teşvik belgelerinde, yatırımın tamamlanma süresi en fazla 2 veya 3 yıldır. Bu teşvik belgelerine 10 yıla kadar uzatmalar verildi. Çünkü yukarıda bahsedilen şartlar ve anlaşmalar gerçekleşmediği için, firmalar yatırımlarını tamamlayamadılar. İşletme sermayesi yaratamadılar. Yatırımlar orta ve uzun vadeli kredilerle yapılmadığı için finansman maliyetleri yükseldi, maliyetleri karşılayacak hedef fiyatlar tutturulamadı, pazarda rekabet şansı azaldı. Bu ortamda, hatalı davranan firmalar yanında, planlı davranan firmalar da krize sürüklendi.

• Yatırım teşvik belgesi kapsamında alınan makine ve teçhizatın, teşvik tedbirlerine istinaden şirket aktifine girdikten 5 yıl sonra ve teşvik belgesi kapatılmak şartıyla kiralanması ve satılmasına izin verilmektedir. Bu şartları taşımadan satılması durumunda sağlanan tüm teşvikler (vergi,resim ve harç istisnası) cezalı olarak geri alınmaktadır. Ancak komple tesis satışında, bu makine ve teçhizatı satın alacak şirket, teşvik çıkarmak kaydıyla satışına izin verilmektedir. Makine ve teçhizatı satın alan firma, bu satış KDV'e tabi olduğundan ve bakiye yatırım indiriminden yararlanamadığından, satın alan için avantajını yitirmektedir. (KDV Yatırım İndirimi) Krize düşmüş firmaların, bu durumları Teşvik Uygulama Genel Müdürlüğünce incelenerek, satış ve kiralama izni verilmek ve satın alan firmanın, teşvik belgesi almak koşulu ile satış işleminin KDV'ye tabi olmaksızın ve satın alan şirketin bakiye yatırım indirimini kullanması sağlanarak, krize düşmüş firmaların krizden kurtulması sağlanabilirdi.

• 2) Tekstil Sektörüne Verilen İhracat Teşvik Belgeleri (Dahilde İşleme ve Geçici Kabul Belgeleri); İhracat Teşvik Belgesi ; I.T.Belgesi kapsamında alınan malların işlendikten (nevi değiştirildikten) sonra ihraç edilmesine dayanan bir teşvik tedbiridir. Her türlü vergi, resim harçtan muaf tutulan bir teşvik sistemidir.

• a) İhracat Teşvik belgesi verilirken verilen teşviklerin, ülke içindeki üreticiyi koruyucu nitelikte olup olmadığı dikkate alınamamıştır. Yatırım teşvik belgesi kapsamında teşvik edilen sektörün üretmiş olduğu ürünlerin, İhracat Teşvik Belgesi kapsamında yurtdışından ithal edilen aynı tür mallar ile rekabet etmesi zorlaşmış ve bunun sonunda sanayi işletmeleri kapasitelerinin altında çalışmaya başlamıştır.

• b) 1986 yılında Avrupa Birliği ile yapılan gümrük birliği anlaşması sonucunda bu tarihten önce ihracat teşvik belgesi kapsamında yapılan mal ithalatlarına, bu malların nevi değiştirilerek Avrupa Birliği Ülkelerine satışından 'lara varan telafi edici vergi konulması, Gümrük Birliğine geçiş ve ihraç teşvik belgesi kapsamında 31.12.1985 tarihinden önce alınan malların telafi edici vergiye tabi olup olmayacağı net olarak sanayicilere anlatılamadığı için sanayiciler zor duruma düşmüş, siparişlerde daha önce yapmış oldukları fiyat anlaşmalarına yansıtamadıkları için elde ettikleri karlar telafi edici vergilere gitmiştir.

• Bu maliyetleri fiyatlarına yansıtamayan firmalar bu vergileri ödeyerek zarar etmişler ve öz varlıklarını yitirmeye başlamışlardır. Bazı sanayicilerde ödeme güçlüğü içinde bulunduğu ve telafi edici vergiyi ödeyemediği için, basından gözlemlediğimiz kadarıyla Avrupa dışındaki ülkelere hayali ihracat yaparak teşviklerini kapamışlar, istemeyerekte olsa suç işlemişler ve devleti vergi (KDV, Kurumlar vergisi, Telafi edici vergi) açısından zarara uğratmışlardır.

• 3) KDV İade Alacaklarının Diğer Kamu Borçlarına Mahsubu

• 3065 sayılı KDV vergisi kanununda KDV iadesi hak eden firmalar kendi vergi borçlarına veya mal tedarik ettiği firmalara olan borçlarına istinaden KDV iade alacaklarına mahsup edebilmektedirler. Kriz içinde olan sanayi işletmelerinin çoğunun kamu idarelerine borçları bulunmakta, vergi dairelerinde de KDV iade alacakları bulunmaktadır. KDV iadelerini kredibiliteleri azaldığı için teminat mektubu vererek vergi dairesinden nakden iade alamadıklarından diğer kamu borçlarını ödeyememekte ve bu borçlardan dolayı ödenemeyecek safhaya gelen gecikme faizi tahakkuk etmektedir.

• Çıkarılacak bir yetki kanunu ile KDV iade alacakları diğer kamu borçlarına mahsup edilebilme imkanı getirilerek, sanayi işletmeleri hem bu kamu borçlarından, hem de oluşabilecek gecikme faizlerinden kurtulabilecektir. Buna benzer bir uygulama ihracatlar üzerinden alınan navlun iadeleri ile ilgili teşviklerde navlun iade alacakları bulunan ihracatçılara, T.C Merkez Bankası tarafından hak ediş belgesi düzenlemiş ve bu hak ediş belgesi ile vergi, SSK borçları ve Türk Hava Yolları bilet bedellerinin ödenmesinde kullanılmıştır.

• B) Bankaların Yapmış Oldukları Yanlış Uygulamalar

• 1) Yatırım Kredileri

• Bankalar sanayicilere vermiş oldukları yatırım kredilerini yatırımın ekonomik ömrünü tamamlayacak vadede değil 6-24 aylık kısa vadeli kaynaklarla finanse etmişlerdir. Firmalar, 6-24 aylık içinde bu kredilerin faizlerini ve çok küçük bir bölümde ana paralarını geri ödemişlerdir. Bankalar vermiş oldukları kredileri, yurtdışından orta vadeli kaynaklarla finanse ederek sanayicilere orta ve uzun vadeli kaynak sağlamış olsalar da veya kaynaklarını Devlet tahvili ve bonolara yönlendirmemiş olsalardı bu

• kredilerin vadeleri dolduğunda geri istemeyeceklerdi ve kredileri temerrüde düşürüp yüksek faiz talep etmeyeceklerdi. Zaten işletme sermayesi sıkıntısı olan firmalar bu uygulamalar sonucu finansman maliyetleri nedeniyle dünya fiyatlarını tutturamamışlar ve Uluslararası rekabet şanslarını yitirmişlerdir. Bankaların şuanda tekstil firmalarında 10 milyar $'lık batık kredileri bulunmaktadır.

• Bankalar sanayicilerden gelen kredi taleplerini inceleyerek, Devlet Planlama teşkilatı ve Hükümetin ilgili Bakanlıkları ile koordinasyona geçip bu yatırımların finansmanı için ithalatın yapıldığı ülkelerle iletişime geçerek imalatçı firmalar, bankalar ve o ülke hükümetlerinin ilgili bakanlıkları ile koordinasyona giderek yatırımlara orta ve uzun vadeli kredilerle finansman sağlayabilirlerdi. Orta ve uzun vadeli kredilerle sağlanamayan yatırım mallarına, teşvik aracılığı ile ülke ve firma kotasyonu koyularak teşvik dışı bırakılması sağlanabilirdi. Yapılan böyle bir koordinasyon, yapılacak sanayi yatırımlarını orta ve uzun vadeli kredilerle finanse edilerek firmaların finansman sıkıntısına düşmeleri önlenebilirdi. İşletme sermayelerinin güçlenmesi sağlanabilir ve dünyadaki rakipleri ile rekabet eder duruma getirilebilirdi. (Avrupa ülkelerinde yapılan yatırımlar en az 20 yıl vadeli kredilerle finanse edilmektedir.)

• 2) İşletme Sermayesi Kredileri

• Yatırımları kısa vadeli kredilerle finanse eden bankalar, sektörde, yatırım makinelerinin çalışmasını sağlayacak mal ithalatı için gerekli ithalat vesaiki ve akreditifleri ile proje bazında işletme kredileri de vermediğinden zaten vermiş oldukları kısa vadeli yatırım kredilerinin geriye dönüşlerini riske atmış ve sektörde 8-10 milyar $ geriye dönmeyen kredi yaratmışlardır.

• C) Sanayicilerin Yapmış Oldukları Hatalar

• 1) Yeterli öz kaynakları olmadan yatırım yapmaları,

• 2) Yatırımın yabancı kaynakla yapılan kısmını, orta ve uzun vadeli kredilerle (yatırımın geriye dönüşünü sağlayacak vade) finanse etmemeleri,

• 3) Yeterli İşletme sermayeleri olmadığından yapılan tesisleri tam kapasite ile çalıştıramamaları,

• 4) Yatırımın yapıldığı tekstil alanında yeterli tecrübeye sahip olmamaları veya tecrübeli personeli zamanında istihdam edememeleri,

• 5) Pazar yaratılmadan yatırım yapılması,

• 6) Desen ve numune bölümlerinin tam kapasite çalışamamasından dolayı maliyetlerin yüksek oluşu, bu maliyetlerin müşterinden alınmasını sağlayacak yüksek miktarda sipariş alınamaması firmaların desen ve koleksiyon üretimlerinin devamlılığının sağlanamaması nedeniyle pazarda istenilen hedeflere ulaşılamamıştır.

• Desen ve numune yatırımlarını birkaç sanayici bir araya gelerek ortak tesis kurması ve yatırımın ve numune maliyetlerinin aşağıya çekilmesi sağlanabilir, daha fazla koleksiyon üretilerek pazarlarını genişletip üretim tesislerinin tam kapasite ile çalışması sağlanarak, karlıklarını artırılabilirdi. Ayrıca; bir araya gelip kolektif çalışma fikrinde olmayan yatırımcılar, yatırım teşvik tedbirleri ile belli kapasite altında kalan firmaların numune yatırımlarını tek başına yapamaması birkaç fabrika sahibinin birleşerek numune yatırımına izin verilmesi konusu teşvik edilerek kolektif çalışma teşvik tedbirleri ile özendirebilirdi. Avrupa ülkelerinde numune fabrikaları tekstil sektöründe üretim fabrikalarından ayrı olarak kurulmakta ve ortakları da farklı kişilerden oluşmaktadır.

• 7) Sektörde ihtisaslaşmaya gidilmediği için hata ve firelerin yükselmesi, üretim maliyetlerinin artması, termin tarihlerinin tutturulmasını pazarın büyümesini engellemiştir.

• 8) Yeni ürünler geliştirilememesi Pazar araştırmalarına ve yeni pazarlar bulunmasına yeterince önem verilmemesi,

• 9) Firmaların işletme bütçesi hazırlamamaları nedeniyle, verimlilik, maliyet, kar analizlerinin yapılamaması, hedeflerden sapmaların zamanında tespit edilememesi ve önlemlerin zamanında alınamaması,

• 10) Şirket ortaklarının ; şirketin kaynaklarını lüks bina yatırımlarına kaydırmaları olmayan işletme sermayelerini daha da azaltmıştır.

• Ayrıca; lüks tüketim harcamaları ile (araç, villa, uçak, yat) şirket kaynakları şirket dışına çıkarılmış ve şirketlerin öz sermayeleri azaltılmıştır.
  

FİRMAA

<a href=http://www.tekstilrehberi.gen.tr target=_blank>Tekstil Rehberi</a>